Miếu bà chúa Xứ núi Sam ở Châu Đốc là một ngôi chùa bà linh thiêng bậc nhất miền Nam. Nơi đây mỗi năm đón hàng triệu du khách tham quan và cúng viếng. Chắc chắn sự linh thiêng của nó đã được chứng minh qua lượng du khách đông đảo quay lại hàng năm như thế. Hãy cùng Huynh Hieu Travel tìm hiểu về những nét đặc trưng của miếu bà chúa Xứ nhé!
Lịch sử
Lịch sử miếu bà chúa Xứ cũng có nhiều giả thuyết khác nhau, nhưng chủ yếu vẫn có hai giả thuyết chính về nguồn gốc miếu bà chúa Xứ. Nhưng chắc chắn một điều là tượng bà trước đây mang giới tính Nam và được vẽ lại thành một tượng bà sau này.
Giả thuyết 1 về tượng bà chúa Xứ
Trước đây, một vị hoàng tử Ấn Độ tiến vào Việt Nam đã mang theo một tượng thần Vishnu đến đây. Và một thời gian, tượng thần bị bỏ lại trên đỉnh núi Sam nhiều năm và đần bị phai mờ hình dáng bên ngoài. Người dân sau này phát hiện ra và đã tô điểm lại và trở thành một tượng phật Bà. Nó mang ảnh hưởng văn hóa Óc Eo từ thế kỷ thứ VI.
Giả thuyết 2 về tượng Bà chúa Xứ
Một số giả thuyết khác cho rằng Tượng bà chúa Xứ là một tượng Phật của người Khmer bỏ lại sau khi di chuyển bởi sự chiếm đóng của người Việt. Sau này một số người đã tô điểm thêm khiến bức tượng trở thành bà chúa Xứ.
Sự tích miếu bà chúa Xứ núi Sam
Khi bị bỏ lại trên đỉnh núi Sam, tượng bà chúa Xứ cũng khá linh thiêng nhưng không được nhiều người biết đến. Phải đến lúc ông Thoại Ngọc Hầu tuân lệnh chúa Nguyễn về xây dựng công trình đê điều ngăn lũ. Bạn đầu, ông cử nhiều dân chúng và thợ xây bắt đầu xây dựng những nền mống đầu tiên, nhưng cứ xây đến đâu lại gặp sự cố sập đến đó.
Sau đó, ông đã nằm mơ thấy bà chúa Xứ báo mộng là phải thỉnh bà xuống núi và xây dựng ngôi miếu để bà giúp sức xây dựng đê điều. Khi ấy ông đã cho làm lễ lớn, cử 9 chàng trai lực lưỡng đón bà xuống. Nhưng lạ thay, pho tượng đá như có sức nặng nghìn cân, 9 chàng trai lực lưỡng sáu múi cũng không thể khiêng nổi tảng đá lên.
Lúc ấy, bà chúa Xứ lại báo mộng với ông Thoại Ngọc Hầu rằng phải cho 9 cô gái đồng trinh thỉnh thì mới đem tượng bà xuống núi được. Quả nhiên, ngày hôm sau khi 9 cô gái đồng trinh mang tượng bà đi thì tượng trở nên nhẹ nhàng hơn rất nhiều.
Lúc ấy, nơi đây chỉ là ngôi miếu gỗ đơn sơ. Sau này, với nhiều lần trùng tu khác nhau, ngôi miếu dần trở nên khang trang và rộng lớn với kiến trúc độc đáo. Chỉ riêng tượng bà chúa Xứ vẫn như xưa.
Kiến trúc
Từ ngôi nhà gỗ vách lá ngày xưa, hiện nay miếu bà chúa Xứ trở thành một ngôi miếu lộng lẫy với nét kiến trúc mang đậm văn hóa phương Đông. Nhìn từ xa như một cung điện lung linh, lộng lẫy.
Sau đây là những bức vẽ thể hiện một số kiến trúc trên tường ở miếu Bà chúa Xứ
Bức tranh bệ đá chúa xứ đỉnh núi Sam được vẽ trên tường 
Bức tranh đình Vĩnh Ngươn được vẽ trên tường 
Bức tranh đình thần Vĩnh Tế được vẽ trên tường 
Bức tranh đình thần Châu Phú được vẽ trên tường 
Bức tranh chùa Tây An được vẽ trên tường 
Bức tranh chùa hang được vẽ trên tường 
Bức tranh chùa Bồng Lai được vẽ trên tường 
Bức vẽ thần Kim Qui Bức tranh lễ rước bà được vẽ trên tường 
Bức tranh lễ rước bà chúa Xứ được vẽ trên tường 
Bức tranh ngã ba sông Châu Đốc được vẽ trên tường Bức tranh lễ hội miếu bà được vẽ trên tường 
Bức tranh lăng Thoại Ngọc Hầu được vẽ trên tường miếu bà chúa Xứ
Kiến trúc miếu bà chúa Xứ được xây theo hình chữ Quốc (国). hình khối tháp dạng hoa sen nở, mái tam cấp 3 tầng lầu, lợp ngói đại ống màu xanh, góc mái vút cao như mũi thuyền đang lướt sóng. Kiến trúc được xây dựng mang hơi hướng Ấn Độ.
Phía trên cao, các tượng thần khỏe mạnh, đẹp đẽ giăng tay đỡ những đầu kèo. Các khung bao, cánh cửa đều được chạm trổ, khắc, lộng tinh xảo và nhiều liễn đối, hoành phi ở nơi đây cũng rực rỡ vàng son. Đặc biệt, bức tường phía sau tượng Bà, bốn cây cột cổ lầu trước chính điện gần như được giữ nguyên như cũ.
Trích Wikipedia.org
Cách vía miếu bà chúa Xứ
Sau đây là cách vía dành cho người đi cúng.
Chuẩn bị lễ vật
Bạn phải chuẩn bị lễ vật đầy đủ bao gồm: heo quay, nhang, hoa, trái cây và giấy tiền (Bạn có thể chuẩn bị thêm nhiều thứ tùy vào lòng thành của mình như quần áo, bánh trái,…). Sau khi cúng xong bạn có thể đem heo về hoặc nhờ hàng quán gần đó xẻ ra để ăn.
Nghi thức cúng miếu bà chúa Xứ
Sau đó xá thắp nhang. Cầu xong rồi sẽ trả lễ sau. Bạn phải cúng trả lễ vào năm sau khi được phù hộ, có nhiều trường hợp tâm linh không tốt khi không trả lễ. (Góc độ tâm linh).
Cách khấn: Đệ tử tên là…
Nhân ngày mấy tháng mấy…
Một lòng thành kính dâng lễ lên cúng bà .
Bà từ bi phò hộ cho đệ tử cùng gia đình trên dưới hòa thuận, bình an, trăm sự đều thành, tai qua nạn khỏi…
Lễ hội miếu bà chúa Xứ
Lễ hội vía bà chúa Xứ được tổ chức từ ngày 23 đến ngày 27 tháng 4 âm lịch hàng năm. Nó được chia thành 5 lễ chính.
Lễ tắm Bà
Nó được tổ chức vào đúng 0h00 ngày 24 tháng 4 âm lịch. Lễ hội được khai mạc với 2 ngọn nến to được đốt lên bên trong chánh điện. Người chủ lễ, 2 bô lão lớn trong khu vực và bạn quản lý miếu bà chúa Xứ sẽ dâng hương, rượu trà và bánh lên cúng. Bên trong có một bức màn vải ren che khuất tượng miếu bà chúa Xứ. Chỉ để 9 cô gái đồng trinh (Có thể là 9 cô gái tắm rửa sạch sẽ trước đó) tắm cho tượng bà chúa Xứ.
Đầu tiên là cởi bỏ lớp trang sức, khăn đai, mũ và quần áo bên ngoài. Sau đó dùng khăn sạch nhúng nước ấm lau khắp người pho tượng để làm sạch. Sau đó sẽ mặc lại bộ quần áo mới, khăn đai và lớp trang sức sẽ trả lại vị trí y cũ.
Lễ tắm Bà thường kéo dài trong khoảng 1 tiếng. Sau đó lớp màn sẽ được vén ra để người dân tiến vào thờ cúng, dâng hương và lễ vật. Nước tắm bà sẽ được hòa vào 2 thùng nước lớn và phân phát như nước lộc cho những người dân.
Lễ thỉnh sắc
Lễ được cử hành vào lúc 16h00 ngày 25 tháng 4 âm lịch hàng năm. Các chức sắc lớn và bô lão sẽ đi từ miếu bà chúa Xứ tiến đến lăng Thoại Ngọc Hầu ở gần đó để làm lễ thỉnh sắc. Tuy vậy, thời nay đa phần các “sắc” đều đã bị mất đi, chỉ còn bài vị để thỉnh.
Dẫn đầu đoàn thỉnh sắc là đội múa lân, các lính hầu trẻ tay cầm cờ theo hầu. Phía sau là đoàn kiệu sơn son thiếp vàng, còn được gọi là long đình. Đoàn thỉnh sắc sau khi đến miếu thờ ông Thoại Ngọc Hầu, ông chánh bái sẽ ra làm lễ niệm hương.
Ba bài vị là ông Thoại Ngọc Hầu, bà vợ cả Châu Thị Tế và bà vợ thứ Trương Thị Miệt sẽ được đặt lên bàn thờ chánh điện. Bàn thờ phía trước sẽ được đặt bài vị thứ 4 là Hội Đồng để tưởng niệm những quân lính đã góp sức cùng ông Thoại Ngọc Hầu.
Kiến trúc độc đáo lăng Thoại Ngọc Hầu Kiến trúc lăng Thoại Ngọc Hầu Lăng Thoại Ngọc Hầu Lối đi vào phòng trưng bày Thoại Ngọc Hầu 
Mộ bà Châu Thị Tế Mộ bà Trương Thị Miệt Mộ ông Thoại Ngọc Hầu Những ngôi mộ vô danh theo hầu ông Thoại Ngọc Hầu Phòng trưng bày lăng Thoại Ngọc Hầu Tượng Thoại Ngọc Hầu bên trong phòng trưng bày lăng Thoại Ngọc Hầu Toàn cảnh chánh điện lăng Thoại Ngọc Hầu Toàn cảnh lăng Thoại Ngọc Hầu nhìn từ trong ra
Thoại Ngọc Hầu là một vị quan thời Nguyễn trước đây. Ông có công đánh giặt ngoại xâm. Đặc biệt, ông là người có công xây dựng hệ thống đê điều vùng An Giang tồn tại đến bây giờ. Ông đã mang lại một vùng quanh năm lũ lụt một ân huệ lớn. Biến nó trở thành vùng canh tác lúa màu mỡ bậc nhất ở Việt Nam lúc bấy giờ.
Lễ túc yến
Lễ được tổ chức vào 0h00 ngày 26 tháng 4 âm lịch. Lễ túc yến có hai phần nghi thức là cúng tế và xây chầu.
Nghi thức cúng tế phải có lễ vật dâng cúng gồm có: một con heo trắng, một đĩa huyết heo có kèm theo nhúm lông nhỏ. Một mâm trái cây, trầu cau, gạo, muối. Sau ba hồi chiêng, trống và nhạc sẽ nổi lên. Mọi người sẽ dâng hương, dâng trà rượu lên. Kết thúc phần cúng tế là đốt văn án thỉnh nguyện cùng giấy tiền vàng bạc.
Nghi thức xây chầu là hát chầu. Sau phần cúng tế cho mùa màn bội thu, dân chúng khỏe mạnh, mưa thuận gió hòa, ba hồi trống lệnh sẽ được vang lên. Việc hát chầu sẽ được diễn ra.
Lễ chánh tế
Lễ chánh tế được tổ chức vào 0h00 ngày 27 tháng 4 âm lịch. Tương tự lễ túc yến, mọi người sẽ cầu nguyện mưa thuận gió hòa, quốc thái dân an và tiến hành hát chầu.
Lễ hồi sắc
Lễ được tổ chức vào 15h00 ngày 27 tháng 4 âm lịch. Bài vị của ông Thoại Ngọc Hầu, 2 vị phu nhân và Hội Đồng sẽ được thỉnh đưa trở về lăng Thoại Ngọc Hầu. Đoàn người cũng bao gồm chức sắc lớn và bô lão trong làng, phía trước là lính hầu. Sau khi đưa bài vị về, lễ hội miếu bà chúa Xứ sẽ kết thúc.
Du lịch miếu bà chúa Xứ
Du lịch miếu bà chúa Xứ đa phần đều là du lịch tâm linh kết hợp đi các điểm du lịch hấp dẫn khác ở An Giang. Nếu chỉ đến tham quan, cầu khấn thì bạn có thể chọn đi trong ngày về. Nhưng nếu muốn làm lễ vía lớn thì bạn nên chọn ngủ lại 1 đêm tại chân núi Sam.
Sau khi làm lễ vía xong, bạn có thể lựa chọn các điểm du lịch tiếp theo là rừng tràm Trà Sư, hồ Tà Pạ, cánh đồng thốt nốt hay tham quan núi Cấm. Đó là những điểm du lịch hấp dẫn ở An Giang và gần núi Sam.
Tham khảo cách du lịch An Giang tự túc chi tiết tại đây: https://huynhhieutravel.com/du-lich-mien-tay-tu-tuc
Tour miếu bà chúa Xứ
Huynh Hieu Travel sẽ giới thiệu bạn một tour vía miếu bà chúa Xứ xuất phát từ Cần Thơ. Tour du lịch đưa bạn tham quan chợ Châu Đốc, sau đó viếng miếu bà chúa Xứ trên đỉnh núi Sam. Trước khi tối đến, bạn sẽ chính thức viếng ngôi miếu chính ở chân núi Sam. Ngày hôm sau sẽ là hành trình tham quan rừng tràm Trà Sư và cánh đồng thốt nốt đầy thú vị.
Chi tiết tour vía miếu bà chúa Xứ xuất phát từ Cần Thơ tại đây